Domowe Wideo HD

Ucząc się jeździć na rowerze, wykorzystujemy te same zasady równowagi, co Lance Armstrong w drodze po zwycięstwo w Tour de France. W prywatnych rozmowach wykorzystujemy te same zasady gramatyki języka, co Miłosz i Szymborska. Podobnie, montując nawet zupełnie amatorsko nakręcone imieniny cioci Gosi, chcąc nie chcąc, stosujemy nieraz nieświadomie te same zasady, co  montażyści w Holywood. Szokujące? Pan Jourdain z komedii Moliera „Mieszczanin szlachcicem”, też był zszokowany, że mówi prozą. Nie chcemy chyba jednak pozostać na tej konstatacji? Na pewno nie! Skoro już zaczęliśmy się bawić w film, to róbmy to świadomie. Poniżej lista podstawowych pojęć i zasad, dzięki którym łatwiej będziemy się poruszać w świecie ruchomych obrazów.

Klatka
Pojedynczy zarejestrowany obraz. Na taśmie filmowej rejestrowanych jest 24 klatek na sekundę. W nagraniach wideo, w zależności od systemu 25 (PAL) lub 30 (NTSC) klatek na sekundę.

Ujęcie
Podstawowa jednostka filmowa. Fragment filmu zarejestrowany od rozpoczęcia nagrywania do jego zakończenia (pomiędzy naciśnięciami przycisku REC).

Scena
Kolejne ujęcia rejestrowane w tym samym miejscu i w tym samym czasie.

Sekwencja
Zbiór scen, stanowiących pewną całość, opowiadających określony fragment historii. Na przykład sekwencja pościgu, składająca się ze scen rozgrywających się w różnych miejscach.

Cięcie
Koniec jednego ujęcia przechodzi natychmiast w początek następnego. Problemem jest, że nie wszystkie ujęcia pasują do siebie. Na przykład zmianę kolorystyki, jasności, gwałtowną zmianę planu filmowego, widz odbiera jako dysonans.

Przenikanie
Połączenie dwóch ujęć w ten sposób, że stopniowo zanika jedno, a pojawia się następne. Stosowane jako sposób na połączenie dwóch ujęć niepasujących do siebie.

Ściemnienie
Zakończenie ujęcia, poprzez stopniowe przechodzenie w czarne, jednolite tło. Stanowi mocny punkt interpunkcyjny. Najczęściej oznacza zakończenie pewnego rozdziału filmu, na przykład przejście do nowej lokalizacji, rozpoczęcie nowego etapu. Może również separować pojedyncze ujęcia, jeżeli chcemy skupić na nich uwagę widza, używane często w trailerach do filmów holywoodzkich.

Montaż równoległy
Na przemian pokazywane ujęcia z różnych miejsc, z akcją dziejącą się w tym samym czasie. Na przykład pędzący parowóz, na zmianę ze związaną dziewczyną szamoczącą się na torach i wściekle galopującym kowbojem.

Montaż na ruchu
Cięcie w momencie ruchu postaci, który odwraca uwagę widza od zmiany ujęcia. Warunkiem powodzenia jest kontynuacja ruchu w następnym ujęciu. Trudna technika, wymagająca precyzyjnej ręki montażysty i odpowiednio nagranych ujęć, ale dająca świetne rezultaty. Umiejętne jej stosowanie powoduje, że montaż staje się „niewidoczny”.

Oś kontaktu
Wyimaginowana linia przebiegająca pomiędzy dwiema postaciami widocznymi w kadrze. Wszystkie ujęcia w danej scenie powinny być kręcone z kamerą ustawioną po jednej stronie tej linii. Przekroczenie tej linii, nazywane „złamaniem osi kontaktu” uznawane jest za błąd montażowy. Najczęściej jednak wynika on z braku odpowiednich ujęć, dlatego to operator kamery w trakcie filmowania musi uważać, żeby nakręcić poprawny materiał. Można złamać oś kontaktu, jeżeli:

• pomiędzy ujęciami wstawimy przebitkę z neutralnym zbliżeniem jakiegoś detalu,
• przejdziemy z kamerą w trakcie trwania ujęcia na drugą stronę linii,
• pokażemy ujęcie z punktu widzenia jednej z osób znajdujących się na linii.

Plany filmowe
Przestrzeń obejmowana przez obiektyw kamery. Im szerszy plan, tym kamera więcej „widzi”. Zawężenie planu oznacza zbliżenie do obserwowanego przedmiotu (zoom in), rozszerzenie zaś oddalenie (zoom out). W montażu dobrze jest stosować zmiany planów w kolejnych ujęciach, aby uniknąć monotonii. Z drugiej strony, zbyt duży przeskok nie jest zalecany, może zdezorientować widza i traktowany jest jako błąd montażowy.

Zarzutka dźwiękowa
Dźwięk z następnego ujęcia pojawia się przed obrazem. Na przykład, na ujęcie pakowania się do wyjazdu, wprowadzamy dźwięk zapowiedzi o wjeździe pociągu na peron. Stosowana jest również sytuacja odwrotna tj. najpierw następuje zmiana obrazu a dopiero później dźwięku. Na przykład, na obraz dziadka opowiadającego o swoim wnuczku, który trenuje dżudo wprowadzamy ujęcie z zawodów chłopca, natomiast dźwięk z dojo pojawia się dopiero, gdy starszy pan skończy mówić.

Przebitka
Wstawienie ujęcia z innej kamery, lub z innego miejsca nagrania tej samej kamery. Stosowana, gdy zależy nam na pozostawieniu oryginalnego dźwięku, a usunięciu obrazu z powodu błędów operatorskich lub zmiany planu filmowego. Może być również używana dla urozmaicenia narracji filmowej, na przykład w scenie dialogu, na ujęciu osoby mówiącej, pokazujemy przebitkę osoby słuchającej.

Mastershot
Cała scena nakręcona jednym długim ujęciem. Stanowi duże ułatwienie w montażu, ponieważ zapewnia zachowanie ciągłości obrazu i dźwięku. Montując z wykorzystaniem mastershota, możemy wstawiać do niego przebitki.